بزرگنمايي:

ندای لرستان - دیده‌بان ایران / بررسی داده‌ها نشان می‌دهد گردش مالی اقتصاد خماری در ایران (شامل مواد مخدر، روانگردان‌ها و مشروبات مصرفی داخل + مواد مخدر کشف‌شده) طی سال گذشته به حدود 300 همت رسیده است. گزارش‌های رسمی دولتی نیز، حجم اقتصاد خماری را معادل 2/7 درصد از تولید ناخالص داخلی ایران برآورد کرده‌اند.
مصرف مواد مخدر در کنار عرضه و قاچاق اسلحه در ایران با عنوان اقتصاد غیرقانونی شناخته می‌شود. اقتصاد غیرقانونی به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که تولید، توزیع و مصرف آن‌ها غیرقانونی است و به همین دلیل در تولید ناخالص داخلی ثبت نمی‌شوند. اگرچه روند برآورد شده این شاخص تقریباً باثبات به نظر می‌رسد. در مطالعه‌ای که در کمیته مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام توسط زکریایی (1390) انجام شده، هزینه‌های مستقیم، یعنی هزینه خرید و فروش مواد مخدر در ایران برای سال 1383، بیش از 42545 میلیارد ریال با معادل 2.7 درصد از تولید ناخالص داخلی برآورد شده است. در مطالعات کشورهای دیگر نیز اغلب برآوردها حجم مواد مخدر را مقداری بین 2 تا 5 درصد از GDP تخمین زده‌اند. در مطالعه‌ای که در سال 1395 در موسسه نیاوران با عنوان «اقتصاد غیررسمی در ایران، برآورد شاخص، بررسی علل و آثار آن بر اقتصاد» انجام شده، پژوهشگران برآورد کرده‌اند که اندازه اقتصاد غیرقانونی در ایران طی یک روند افزایشی از حدود 2.5 درصد در سال 1375 به حدود 4 درصد تولید ناخالص داخلی ایران در سال 93 رسیده است.
در سناریوهای مختلف، اگر نسبت اقتصاد خماری به تولید ناخالص داخلی ایران را 2.7 درصد در نظر بگیریم، با احتساب تولید ناخالص داخلی اسمی 13 هزار و 924 هزار میلیارد تومانی سال گذشته (بانک مرکزی)، رقم گردش مالی اقتصاد غیرقانونی به 376 همت می‌رسد. اگر این میزان را 3 درصد در نظر بگیریم، 418 همت و اگر 4 درصد در نظر بگیریم، حجم اقتصاد غیرقانونی به 557 همت می‌رسد.
درخصوص صحت و سقم این اعداد باید گفت، طبق آنچه در گزارش حاضر به آن اشاره شد، حجم ارزش مواد مخدر کشف شده در سال 1402 حدود 134 همت برآورد شده است. پرواضح است این عدد فقط مربوط به مواد مخدر کشف شده است؛ به عبارتی، این عدد علاوه بر اینکه گردش مالی مشروبات الکلی را نیز در بر نمی‌گیرد، شامل مصرف مواد مخدر در داخل نیز نمی‌شود.
گرچه آمار دقیقی از بازار مشروبات الکلی در دست نیست، اما شاید بتوان گردش مالی مواد مخدر مصرفی در داخل را تا حدی برآورد کرد. در این خصوص، طبق نتایج «طرح شیوع‌شناسی اعتیاد» که در سال 1395 منتشر شده، تعداد مصرف‌کنندگان مستمر مواد مخدر، محرک یا روانگردان در کشور، 2 میلیون و 808 هزار نفر است. براساس گزارش مذکور، از مجموع مواد مخدر مصرفی در کشور، تریاک و شیره با 66.8 درصد بالاترین حد مصرف را داشته‌اند. حشیش و ترکیبات آن شامل علف، ماری‌جوانا و گل با 11.9 درصد دومین مواد مصرفی در افراد معتاد و هروئین و کراک با 10.6 درصد در رده سوم قرار دارند. همچنین سهم شیشه حدود 8 درصد بوده و مابقی مواد مخدر نیز سهم 2.7 درصدی داشته‌اند.
اگر میانگین میزان مصرف هر معتاد (دارای مصرف مستمر) را حدود نیم گرم در روز محاسبه کنیم، سالانه مصرف جمعیت 2.8 میلیونی معتادان کشور به 512 تن می‌رسد که ارزش آن، حول و حوش 102 همت خواهد بود. در برخی از گزارش‌ها، مصرف روزانه معتادان کشور به‌طور میانگین حدود یک گرم در روز در نظر گرفته شده که در آن صورت، ارزش مواد مخدر مصرفی در کشور سالانه به 204 همت می‌رسد. اگر رقم کشفیات مواد مخدر (134 همت) + گردش مالی مصرف مشروبات الکلی را نیز به رقم مصرف داخلی (حداقل 104 همت و حداکثر 204 همت) اضافه کنیم، گردش مالی کل اقتصاد خماری در ایران به 300 همت خواهد رسید.