بزرگنمايي:

ندای لرستان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
فرزانه طهرانی| هیجان مذاکرات ایران و آمریکا در بازارها اوج گرفت و با تقویت ارزش ریال، خودنمایی کرد. دلار با بیش از 10 هزار تومان افت قیمت به 85 هزار و 500 تومان رسید، قیمت هر گرم طلای 18 عیار 6 میلیون و 500 هزار تومان اعلام شد، تتر با سقوط قابل توجه 85 هزار و 850 تومان قیمت خورد و صفحه‌ای سبز روی سایت بورس نمایان شد و شاخص به یک قدمی سه میلیون واحد رسید.
شروع هفته با اولین جلسه مذاکرات همراه بود و روز چهارشنبه با برگزاری اولین جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام برای بررسی لوایح CFT و پالرمو، هفته به پایان می‌رسد. اگر مجمع روی خوشی به این لوایح نشان دهد؛ دومین هیجان در طول یک هفته به بازارها وارد می‌شود.
شتاب رشد نرخ دلار و سکه - که از اواخر سال گذشته شروع شده بود - از اواسط فروردین که خبر احتمال مذاکره در شبکه‌های اجتماعی می‌چرخید، متوقف شد و نرخ دلار طی چند روز در محدوده 105 هزار تومان ثابت ماند و با نوسانی اندک معامله می‌شد. طلا هم وضعیتی مشابه داشت و رکورد 8 میلیون تومانی در هر گرم را مدتی حفظ کرد و سپس تحت تاثیر اخبار رسمی و غیررسمی توافق احتمالی ریزش را شروع کرد. 
دوشنبه 18 فروردین دلار 105 هزار و 150 تومان و سکه امامی 97 میلیون و 800 هزار تومان معامله شد. این افت در حالی اتفاق افتاد که سکه رکورد 100 میلیون تومان را شکسته بود و پیش‌بینی‌ها از ادامه روند رشد حکایت داشت. قیمت ارزهای دیجیتال هم در این روز با افت همراه بود؛ به‌طوری‌که بیت کوین 8 میلیارد و 291 میلیون تومان قیمت خورد که 2/8 درصد کمتر از روز قبل از آن بود. اتریوم هم با افت 10 درصدی به قیمت 164 میلیون تومان معامله می‌شد.
بازار سهام هم با توجه به کاهش ریسک‌های خارج از بازار، وضعیت متفاوتی را تجربه می‌کند؛ به‌طوری‌که در پیش‌گشایش دیروز بازار 17 هزار میلیارد تومان در صف‌های خرید قرار داشتند.
قیمت ارز و طلا در تب و تاب اخباری که امکان جدی گرفتن هیچ‌یک از آنها وجود نداشت نوساناتی در جهت افت را تجربه می‌کردند اما در همین روند نزولی هم شوک‌های مقطعی باعث رشد قیمت می‌شد. خبرنگار عراقی به اسم الخزرجی 18 فروردین مدعی شد که اسرائیل زمان حمله به ایران را تعیین کرده و ظرف هفت روز جنگ آغاز می‌شود. او ادعا کرده بود پیش‌بینی اسرائیل برای این جنگ 90 روز است و انگلستان و آمریکا به صورت هوایی و دریایی در این عملیات مشارکت می‌کنند. 
اسرائیل همه تلاش خود را کرد تا مذاکرات را تحت تاثیر قرار دهد. اکسیوس نوشت: «باراک راوید خبرنگار اسرائیلی، می‌گوید یک مقام اسرائیلی به من گفت که نتانیاهو فکر می‌کند شانس توافق هسته‌ای ایران و آمریکا بسیار ضعیف است اما امروز به ترامپ نشان خواهد داد که یک توافق خوب چگونه باید باشد. نتانیاهو می‌خواهد مدل لیبی اجرا شود و برنامه هسته‌ای ایران کامل برچیده شود.»
همزمانی چنین خبرهایی با اخبار مذاکرات، سبب می‌شد نرخ‌ها در کُما باقی بمانند و حتی گاه با رشد اندک معامله شوند. 
مقامات ایران هم به صراحت از مذاکرات و جزئیات مقدمات آن صحبت نمی‌کردند و تهدیدهایی که علیه طرف مقابل صورت می‌گرفت، تکانه‌های مثبت بازار را بیشتر می‌کرد. نمونه‌ای از اظهارات صحبت‌های رئیس‌جمهور در دیدار با نمایندگان احزاب و تشکل‌های مردمی بود. مسعود پزشکیان دوشنبه هفته پیش گفته بود: «ما به مذاکره باور داریم ولی به هر قیمت مذاکره نمی‌کنیم.»
اما هفته گذشته ترامپ بعد از دیداری که با نتانیاهو داشت، گفت: «گفت‌وگوی بسیار خوبی با نتانیاهو درباره ایران داشتیم. ما در حال انجام مذاکرات مستقیم با ایران هستیم و می‌خواهیم از هرگونه درگیری پرهیز کنیم.» ترامپ این را هم اضافه کرد که به دنبال توافقی مانند لیبی با ایران هستیم. ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. اگر بتوان این مسئله را از راه دیپلماتیک حل کرد، مانند لیبی، بسیار خوب است اما اگر نشود باید تضمین کنیم که ایران به چنین سلاحی دست پیدا نکند.»
بعد از اعلام ترامپ برای آمادگی مذاکره با ایران فرناز فصیحی، خبرنگار نیویورک‌تامیز نوشت: «سه مقام ایرانی به من گفته‌اند که ایران و ایالات متحده برنامه‌ریزی کرده‌اند تا روز شنبه در عمان برای مذاکرات ملاقات کنند. ایران به واشنگتن اعلام کرده است در صورتی که دور اول مذاکرات خوب پیش برود آماده و مایل به برگزاری مذاکرات مستقیم است که این تغییر واضحی در موضع ایران است.» همزمان با اعلام مذاکره مستقیم ایران و آمریکا در عمان، قیمت تتر شبانه ریخت و وارد کانال 98 هزار تومان شد. 
قیمت دلار نقدی نیز تا 101 هزار تومان کاهش پیدا کرد و طلا تا هفت میلیون و 200 هزار تومان در هر گرم پایین آمد.
بازارها چشم به شروع مذاکره دوخته بودند و هر خبر، ریزش بیشتری در بازارها پدید می‌آورد و انگیزه برای حضور در بازار سهام را بالا می‌برد.
وقتی یک رسانه بریتانیایی نام سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکاف نماینده ویژه ترامپ را به‌عنوان مذاکره‌کنندگان اصلی اعلام کرد؛ احتمال توافق در بازارها قوت بیشتری گرفت و افت قیمت‌ها بیشتر شد. بازگشت به کانال 90 هزار تومان برای دلار بعد از این خبر اتفاق افتاد و سکه امامی هم سقف تاریخی خود را رها کرد و 89 میلیون تومان قیمت خورد.
هرچند بین دو طرف مذاکره بر سر مستقیم و غیرمستقیم بودن مذاکره اختلاف‌نظر وجود داشت ولی یک دیپلمات منطقه‌ای به رویترز گفت: «ایرانی‌ها به ما گفته‌اند که گفت‌وگوهای مستقیم ممکن است اما باید یک گام حُسن‌نیت برداشته شود. تحریم‌هایی را بردارید یا برخی پول‌ها را آزاد کنید.»
اعلام خبر عدم مخالفت ایران با ورود سرمایه‌گذاران آمریکایی نیز که روز چهارشنبه از سوی مسعود پزشکیان به نقل از رهبری اعلام شد، شوک مثبت دیگری برای بازار بود و امیدهای بیشتری را برای ایجاد ثبات زنده کرد.
در شرایطی که همه چیز برای نخستین جلسه مذاکره آماده شده بود، وزیر خزانه‌داری آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرد. این کار آمریکا سابقه‌دار است. در جلسات مذاکره صلح بین آمریکا و روسیه، تحریم‌ها علیه روسیه چندین بار افزایش یافت. گویا آمریکا با این ابزار می‌خواهد طرف مقابل مذاکره را بیشتر تحت فشار قرار دهد و امتیازات بیشتری بگیرد. این اتفاق باعث شد که قیمت دلار دوباره به بالای 101 هزار تومان صعود کند. قیمت اعلامی برای هر گرم سکه نیز در روز پنجشنبه هفت میلیون و 735 هزار تومان بود و سکه امامی به 92 میلیون و 500 هزار تومان رسید. تتر هم رشد قیمت اندکی داشت و قیمت آن 100 هزار و 60 تومان اعلام شد.
اما با فرا رسیدن روز مذاکره، شرایط متفاوتی بر بازار حاکم شد. بالاخره ریزشی که انتظار می‌رفت از راه رسید. اما این یک ریزش هیجانی است. مذاکرات در مسقط با وساطت بدرالبوسعیدی وزیر خارجه عمان به صورت غیرمستقیم و از طریق تبادل متن مکتوب انجام شد و دو طرف از نخستین نشست ابراز رضایت کردند. واکنش بازار به نتیجه این نشست ریزش نزدیک به 10 هزار تومانی قیمت دلار بود. دیروز صبح بازار ارز با دلار 89 هزار و 700 تومان کار خود را شروع کرد. هر گرم طلای 18 عیار نیز هفت میلیون تومان قیمت‌گذاری شد و تتر به 89 هزار و 310 تومان سقوط کرد.
بورس در یک قدمی شاخص سه میلیونی
بورس دیروز در یک‌ قدمی شاخص 3 میلیونی قرار گرفت. شاخص کل بازار سرمایه 62 هزار و 850 واحد رشد کرد و در کانال دو میلیون 908 هزار واحدی ایستاد. شاخص هم وزن 17 هزار و 33 واحد رشد کرد و در کانال 836 هزار و 103 واحدی ایستاد. در این بازار 282 هزار معامله به ارزش 121 هزار میلیارد ریال انجام شد.
هرچند تب داغ فروش دلار و ریزش آن و همین‌طور تب بازار سهام فروکش می‌کند و دوباره همه چیز به مدار تحلیل و بررسی بازمی‌گردد اما تا بساط مذاکره و توافق و کاهش ریسک‌های سیاسی برپاست بازارهای موازی جایی نمی‌روند و بازار سرمایه می‌تواند یکه‌تاز باشد.
با این حال به نظر هنوز آن باور چرخشی که از آن یاد می‌شد در شکل و چهره معاملات و کسانی که خرید و فروش می‌کنند دیده نمی‌شود. هنوز جریان پول قوی راهی بازار نشده است و ممکن است به تدریج در بازار شکل بگیرد.
براساس تحلیل بتاسهم در بازار سرمایه ممکن است عقب‌افتادگی از سایر بازارها که در این چند سال به واسطه ریسک‌های سیاسی و سیاستگذاری‌های غلط دولت به‌وجود آمده تا حدودی جبران شود. ریسک جنگ در یک سال اخیر روی سر بازار بوده و بسیاری از افراد معتقدند تا وقتی این ریسک روی سر بازار است، سرمایه‌های بزرگ راهی بازار نمی‌شوند؛ حالا با این جریانات سیاسی این ریسک هم تا حدودی فروکش کرده و می‌تواند شرایط خوبی برای بازار ایجاد کند.
جریانات پولی همواره به دنبال کسب حداکثر سود در حداقل ریسک هستند و به نظر در حال حاضر بازار سرمایه این فضا را دارد که بتواند با این شرایط مأمن و پناهگاه خوبی برای این جریان پول شود. نکته بعدی اینکه فشار تحریم و کاهش درآمدهای دولت به واسطه تحریم دولت را به نهادی غیرمنطقی تبدیل کرده بود که دست به هر تصمیمی برای افزایش درآمدهای خود می‌زند. به نظر رفع تحریم و کاهش آن می‌تواند این رفتار دولت را کنترل کرده و اجازه بدهد شرکت‌ها نفس راحتی بکشند.
با کاهش ریسک‌ها چشم‌انداز تورم و به نوعی تورم انتظاری کاهش خواهد یافت و کاهش تورم انتظاری قطعاً کاهش نرخ بهره را به همراه خواهد داشت و کاهش نرخ بهره قاعدتاً افزایش P/E بازار را رقم می‌زند؛ این یکی از مهمترین دستاوردهای تحولات سیاسی در بازار است که چشم‌انداز کاهش تورم تحولات مثبتی در نرخ بهره خواهد داشت و این موضوع نیز P/E بازار را افزایش می‌دهد و در نهایت در نرخ ارز هم دولت دست از سرکوب عجیب و غریب این نرخ برداشته و می‌تواند آن را به بازار بسپارد. اما افت نرخ بازار آزاد و نزدیک شدن نرخ دلار نیما و آزاد یکی از مهم‌ترین تحولاتی است که می‌تواند کمک شایانی به بازار کند و همه این‌ها خود را در جریان پول نشان می‌دهد که می‌تواند سراغ بازار بیاید.
تحلیلگران بازار سرمایه معتقدند، احیای برجام می‌تواند یکی از تأثیرگذارترین رویدادها در سال 1404 برای این بازار باشد. تجربه واکنش بورس تهران به توافق برجام در سال 1394، نمونه‌ای تاریخی و مهم در تحلیل بازار سرمایه نسبت به تحولات سیاسی و بین‌المللی است. در تاریخ 23 تیر 1394 و پس از 22 ماه مذاکره، که توافق برجام میان ایران و گروه 1+5 به امضا رسید، امیدواری‌های گسترده‌ای برای لغو تحریم‌ها و بازگشت ایران به اقتصاد جهانی به وجود آورد.
بورس ایران از تاریخ 19 خرداد 1394، پس از امضای برجام، از 62317 واحد به 69443 واحد افزایش یافت و 11/5 درصد رشد کرد. این روند صعودی در روز توافق متوقف شد و از روز بعد، شاخص بورس به تدریج کاهش یافت و به 61163 واحد رسید. دلیل این افت، عدم اطمینان نسبت به اجرای برجام و تداوم تحریم‌ها بود. اما در دور پایانی مذاکرات ایران و گروه 1+5، وضعیت تغییر کرد و برجام به مرحله اجرایی رسید.
برجام در تاریخ 26 دی‌ماه 1394 به مرحله اجرایی رسید و این موضوع موجب ادامه روند صعودی بورس شد. از تاریخ 7 دی‌ماه 1394، شاخص کل بورس از 61469 واحد به 64860 واحد افزایش یافت و پس از اجرایی شدن برجام، تا 14 فروردین 1395 به 81536 واحد رسید. در آن زمان، صنایع موفق شامل بانک‌ها، خودرو، حمل و نقل و بیمه بودند. شاخص صنعت خودرو از 8567 واحد تا ارتفاع 27582 واحد بالا رفت و رشد 220 درصدی داشت. شاخص صنعت بانکداری هم که یکی از گروه‌های کلیدی در بازار سرمایه به شمار می‌رود، شاهد رشد قابل توجهی بود. این شاخص از 613 واحد در آغاز روند صعودی به 794 واحد رسید که نشان‌دهنده افزایش 29/5درصدی است.
با این حال، این روند صعودی پایدار نماند و پس از مدت کوتاهی، شاخص بانکی به 477 واحد کاهش یافت که بیش از 40 درصد اصلاح نسبت به اوج قبلی را نشان می‌دهد. دلیل اصلی این افت شدید، ناتوانی نظام بانکی کشور در برقراری ارتباط با سیستم سوئیفت بود. اگرچه برجام به مرحله اجرا درآمد، اما تحریم‌های ثانویه دلاری و محدودیت‌های موجود در تعاملات مالی با بانک‌های بین‌المللی همچنان برقرار ماند و بانک‌های ایرانی نتوانستند از مزایای واقعی برجام بهره‌مند شوند. در مقابل، صنایع ناموفق شامل بخش‌های صادراتی بودند که به دلیل کاهش احتمالی، تحت تأثیر نوسانات دلار، فلزات و پتروشیمی‌ها قرار گرفتند.
هیجانات فروکش می‌کند
در مورد نرخ ارز سه نرخ وجود دارد که ما روی آن بحث کنیم؛ نرخ اول نرخ بازار آزاد و نرخ معاملاتی است که به نظر نرخی است که همه تقریباً قبول دارند چهره واقعی و عرضه و تقاضا را نشان می‌دهد؛ نرخ دیگری وجود دارد به نام نرخ اقتصادی؛ به چه معنا؟ به این معنا که ما بر اساس شرایط و تحولات اقتصادی و کسری بودجه و مسائل تجاری به نرخی می‌رسیم که از آن به عنوان نرخ اقتصادی یاد می‌شود و نرخ سوم نیز نرخی است که از آن به عنوان نرخ توافقی اسم می‌برند؛
در مورد نرخ آزاد که شرایط روشن و مشخص است در نرخ توافقی نیز چیزی است که دولت مشخص می‌کند امروز نرخ آن نزدیک به 69 هزار تومان است اما دلار اقتصادی به عقیده بسیاری از کارشناسان جایی بین 82 تا 85 هزار تومان بوده و بسیاری بر این عقیده‌اند که قیمت‌های کمتر از این اعداد به شکل جدی خروج سرمایه را رقم می‌زند و با خالی شدن ریسک‌های سیاسی قیمت آزاد به این نرخ نزدیک خواهد شد.
بسیاری بر این عقیده‌اند که در نرخ ارز فعالان اقتصادی و تجار و همچنین دولت بازیگران اصلی ماجرا بوده و هیجانات فعلی خیلی زود فروکش کرده و بازار به منطق خود دست خواهد یافت. در فضایی بدون ریسک و تحولات سیاسی نرخ دلار واقعی و اقتصادی با نرخ دلار توافقی و نیما نزدیک بوده و دلار آزاد نیز نهایت 6 الی 7 هزار تومان بالاتر از این نرخ قرار می‌گیرد. با فروکش کردن هیجانات ناشی از اتفاقات سیاسی بازارها سعی خواهند کرد خود را به این نرخ نزدیک سازند.
سفته‌بازی بدون صرفه
با کاهش انتظارات تورمی و چشم‌انداز بهبود شرایط اقتصادی سفته‌بازی کاهش پیدا می‌کند. در یک افق نسبتاً مثبت سیاسی، بازارهایی نظیر سکه و ارز و طلا بازارهای جذابی نیستند و در نهایت همه این موارد تقویت ارزش پول ملی و بهبود معیشت مردم، کاهش تورم و کاهش سود بانکی را به همراه دارد. به هر حال بازارها در انتظار یک تحول جدید هستند؛ تحولی که می‌تواند منجر به شوک کاهشی یا افزایشی در بازارهای اقتصادی کشور شود.
کامران ندری، کارشناس اقتصادی درباره احتمال موفقیت مذاکرات میان ایران و ایالات متحده و تأثیر آن بر گشایش‌های بانکی، از جمله آزادسازی منابع مالی بلوکه‌شده و رفع محدودیت‌هایی مانند دسترسی به شبکه سوئیفت گفت: «موفقیت این مذاکرات به سطح پیشرفت آنها بستگی دارد. در واقع میزان موفقیت مذاکرات به خواسته‌های طرف آمریکایی و توانایی ایران برای پاسخگویی به این خواسته‌ها وابسته است.
با فرض دستیابی به توافق اولیه، رفع این تحریم‌ها می‌تواند بسیار راهگشا باشد. در حال حاضر، نقل‌وانتقالات مالی کشور از طریق شبکه‌های بانکی انجام نمی‌شود و منابع مالی به‌صورت غیرمستقیم و با هزینه‌های بالا به خارج از کشور منتقل می‌شود. این امر هزینه‌های تجارت خارجی را به شدت افزایش داده است. در صورت پذیرش رفع تحریم‌های بانکی و مالی از سوی ایالات متحده، این هزینه‌ها به‌طور قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت. کاهش این هزینه‌ها می‌تواند تأثیرات مثبتی بر اقتصاد کشور داشته باشد، زیرا بخش قابل‌توجهی از کالا‌های تولیدی در کشور به مواد اولیه و کالا‌های واسطه‌ای وارداتی وابسته است.»
حسین پیرموذن، فعال اقتصادی نیز گفت: «بخش خصوصی همواره بر بهبود روابط اقتصادی ایران در سطح بین‌المللی تأکید کرده است. حال با توجه به آغاز مذاکرات بین ایران و آمریکا پیش‌بینی می‌شود که این اقدام اثرات مثبتی بر روی وضعیت اقتصادی کشور در کوتاه‌مدت و میان‌مدت داشته باشد. یکی از آثار محوری شروع مذاکرات ایران و آمریکا در کوتاه‌مدت، مربوط به ارز می‌شود؛ همانطور که شاهد هستیم، نرخ ارز روند نزولی پیدا کرده که بیانگر بازگشت آرامش به بازار است.
بدیهی است اقتصاد، در محیطی آرام و بدون تنش، توان حرکت دارد و تلاش برای برقراری روابط اقتصادی با کشورهای مختلف این آرامش را به اقتصاد برمی‌گرداند. اگر قرار باشد در جذب سرمایه‌گذاری برای تولید، توفیقی داشته باشیم، باید در قدم اول افق امیدبخشی را برای اقتصاد کشور ترسیم کنیم که شروع مذاکرات بین ایران و آمریکا و در به نتیجه رسیدن آن می‌تواند موثر باشد و زمینه‌ساز تقویت روابط تجاری و سرمایه‌گذاری ایران در منطقه و دیگر بازارهای هدف به شمار آید. به نظر می‌رسد در آینده نزدیک شاهد کاهش آثار ناشی از شرایط نامساعد اقتصادی خواهیم بود.»
بازار