بزرگنمايي:

ندای لرستان - ایرنا / رایحه خوش گیاهان خوراکی همزمان با زایش بهاری طبیعت، دشت و صحراهای لرستان را عطرآگین کرده و تنوع این عیدانه های زمین همراه با هنر کدبانوهای خانه، رنگ و طعم خاصی به سفره خانواده بخشیده است.
طبیعت پرسخاوت لرستان همواره همچون مادری مهربان و بی دریغ هر آنچه در این خاک پر گوهر پرورانده به دست مردمان پرتلاش خود سپرده تا گذران زندگی خود را در این سرزمین پر رونق با سعی و تلاش دنبال کنند.
لرستان دیاری بهره مند از مواهب الهی بی شمار است که روزی رسان زندگی مردمانش است؛ بازار خرم آباد و عطر خوش گیاهان بهاری سفره رنگارنگی از بذل و بخشش طبیعت با سخاوت استان را به روی عابران می گشاید به نحوی که با عبور از مسیر این بازار گویی در میان دشت های پهناور قدم گذاشته ای و هر گیاه خوراکی تداعی گر گوشه ای از طبیعت زرخیز این استان است.
دیدن چهره هایی که سالیان سال از تهیه و فروش این گیاهان امرار معاش کرده و همچنان به این کسب و کار اشتغال دارند مهربانی مادرانه طبیعت لرستان را یادآور می شود که به راستی هرگوشه و کنار این زمین حاصلخیز رونق بخش سفره مردمانش شده است.
این افراد که زمانی با اتکا به نیروی جوانی خود کوه و دشت ها را به شوق بهره مندی طبیعت زیرپا می گذاشتند و فردا روز حاصل دسترنج و طبیعت گردی خود را روانه بازار می کردند تا سفره های بهارانه مردم را عطرآگین و رزق خانه و کاشانه خود را تامین کنند اکنون با موی سپید اما محکم و ستبر از دوستی با طبیعت همچنان رونق بخش بازار بهاری هستند و در این میان بانوان لرستانی نیز برای تهیه و طبخ گیاهان خوراکی بهاره مشتریان ثابت بازار هستند تاتنوع غذایی را در سفره های پرمهر خانواده جاری کنند.
لرستان یکی از استان های زاگرس نشین است که با بهره مندی از طبیعتی چهار فصل و موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد از تنوع زیستی بالایی برخوردار و به همین دلیل از گونه های گیاهی متنوعی بهره مند است به نحوی که یکهزار و 750 گونه گیاهی، اهمیت تنوع زیستی این استان را نشان می دهد و این در حالی است که 300 نوع از این گیاهان خاصیت غذایی و دارویی دارند.
اکنون که بهار زیبا جلوه دلگشای جذابیت و نعمت های خود را بر روی مردم این دیار گشوده و سراسر زیبایی و طراوات را در میان دشت ها و کوه های این سرزمین پراکنده است تنوع و خواص گیاهان خوراکی و دارویی نیز زبانزد است تا حدی که برخی گونه‌های گیاهی که در رشته کوه‌های این استان رشد می‌کنند از نمونه‌های نادر کشور به شمار می‌روند که مهمترین گیاهان دارویی خودرو در سطح استان شامل کتیرا، موسیر، شیرین‌بیان، آویشن، بابونه، رازیانه، گل گاوزبان، ریواس، کنگر، بومادران، خاکشیر، نسترن‌های وحشی، مریم گلی و گیاهان بهاری شامل کنگر، پاقزان، ریواس، شنگ، انشک، زرشک و قارچ کوهی است.
امسال نیز طبیعت لرستان از روزهای نخست بهاری آغوش بذل و بخشش خود را به روی مردم گشوده است و افراد علاوه بر استفاده از دامان طبیعت به منظور آرامش و تفرج به راحتی می توانند از غذاهای طبیعی بهره مند شوند تا حدی که برخی نیز اقدام به خشک کردن و نگهداری این گیاهان برای استفاده در دیگر روزهای سال می کنند.
طبخ گیاهان خوراکی در میان مردم لرستان طرفداران بسیاری دارد و بسیاری از خانواده‌ها ترجیح می‌دهند مهمان سفره سرسبز طبیعت باشند به نحوی که کمتر خانه ای در لرستان وجود دارد که بقیه را مهمان وعده ای از طعم و بوی عطرآگین غذاهای بهاری نکند.
اما یادآوری این نکته ضروری است که اگرچه طبیعت پرسخاوت لرستان از سالیان دور تاکنون روزی رسان مردم این دیار بوده است اما رعایت نکاتی برای پاسداشت این مواهب الهی ضروری است و باید این نکته را متذکر شویم که بهره گیری از این طبیعت پرسخاوت و چیدن و برداشت گیاهان خوراکی باید با اصول درست انجام شود تا برداشت های بی رویه و غیر اصولی باعث ریشه کنی و کمیابی آنها نشود چراکه ما امانتدار نسل های بعدی هستیم و باید این امکان را فراهم کرد تا استفاده از نعمت های الهی برای آیندگان وجود داشته باشد.
براین اساس در این گزارش تعدادی از گیاهان خوراکی بهاری طبیعت لرستان و خواص و مصارف آنها برشمرده می شود.
کنگر
کنگر یکی از گیاهان خوراکی خودرو و متعلق به خانواده کاسنی می‌باشد، ساقه این گیاه ضخیم، ساده یا منشعب و با شاخه‌های کم، کوتاه و بصورت دیهیم است، برگ کنگر پهن، چرمی، محکم، با رگبرگ‌های ضخیم و برجسته و مشبک، کم و بیش شامل بریدگی‌های عمیق است که قطعات آن در حاشیه بر روی ساقه و بالایی‌ها در برگیرنده کپه و بلندتر از آن می‌باشند.
این گیاه به عنوان سبزی مصرف می‌شود که برای دستگاه گوارش مقوی است، به هضم مواد غذایی کمک و پوست را در برابر سرطان محافظت می‌کند.
عصاره‌ برگ و ریشه‌ کنگر برای جلوگیری از رسوب چربی در جدار رگ‌ها مفید و در درمان یرقان، سوء هاضمه، احساس ناراحتی در معده، نفخ، بی اشتهایی، تهوع، اسهال خفیف یا یبوست، نارسایی کبد، دفع مزمن آلبومین و کم خونی بعد از جراحی موثر است و از کبد در برابر سموم شیمیایی محافظت می‌کند.
کنگر خاصیت مسهلی دارد و از طرفی اینولین موجود در آن باعث افزایش باکتری‌های مفید و کاهش باکتری‌های مضر در مدفوع می‌شود، در حقیقت باعث حفظ سلامتی روده شده و احتمالا می‌تواند خطر سرطان روده باریک را کاهش دهد.
گیاه کنگر ضدعفونی‌کننده، اشتهاآور، تب‌بر و هضم‌کننده غذا است، این گیاه و به‌خصوص برگ آن ادرارآور و نیروبخش است و در ضمن قلب را نیز تقویت می‌کند.
کنگر در درمان یرقان، نارسایی کبد و کم‌خونی موثر می باشد و از کبد در برابر سموم شیمیایی محافظت می‌کند، جهت درمان زخم‌های ناشی از سوختگی که عفونی شده‌اند، مخلوط خاکستر گل‌های کنگر با شیر و خامه نیز استفاده می‌شود.
ریواس
ریواس یکی دیگر از گیاهان بهاری دشت های لرستان است که گیاهی چند ساله به ارتفاع تا یک متر، رنگ ساقه‌های آن سبز همراه با خال های قرمز و بنفش است که بسیار آبدار و ترش می‌باشد و بیشتر برای تهیه کمپوت و مربا از آن استفاده می‌شود.
ریواس غنی از فیبر، پروتئین، کربوهیدرات، قند، ویتامین A، B، C. و موادمعدنی سدیم، پتاسیم و کلسیم است، این گیاه ملین و مسهل است و عصاره آن را به عنوان داروی ضد یبوست، خصوصا برای کودکان مصرف می‌کنند.
یکی از مهمترین خواص برگ‌های ریواس آن است که لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین کرده و قندخون را کاهش می‌دهد لذا، برای مبتلایان به قندخون نیز سودمند است.
جهت خفقان، سردرد، یرقان و درد کلیه و رحم موثر است و نوشیدن شربت ریواس برای درمان کم‌خونی و بی‌اشتهایی به دلیل وجود مقداری آهن مناسب و تقویت‌کننده خوبی است، خوردن ریواس برای درمان سرطان، ‌هموروئید، وسواس و طاعون مفید است و خاصیت خونسازی دارد، جویدن ساقه‌ ریواس دندان‌ها را سفید و گذاشتن آب برگ ریواس بر سر از سفید شدن موها جلوگیری می‌کند.
برای درمان جوش و آکنه، آب ریواس و آرد جو را مخلوط نموده، بر محل ضماد می کنند، ‌برای درمان قانقاریا، چند ساقه‌ ریواس را خرد کرده و بعد از جوشاندن به مدت سه روز، روزانه 2 ساعت آنرا بر محل زخم قانقاریا ضماد کنید.
انَشک
انشک یکی دیگر از گیاهان بومی لرستان ، پیاز تابستانی بوده که به صورت برگ‎ های جوان قبل از گل دهی و خام به عنوان سبزی، همراه غذا و همچنین به صورت ریز شده در دوغ مصرف می ‎شود.
خشک شده برگ‌ها به عنوان چاشنی غذا استفاده می ‎شود، این گیاه طبیعت گرمی دارد و افراد بومی منطقه لرستان برای درمان سرماخوردگی ها، دردهای مفصلی و رماتیسمی از آن استفاده می‎ کنند.
شِنگ
شِنگ گیاه خوراکی- دارویی است که جهت تنظیم فشارخون و پایین آوردن چربی خون استفاده و علاوه بر خام خوری، تمام پیکره گیاه به صورت چای مصرف می‌شود.
بُن سرخ
بُن سرخ گیاهی دارویی جهت درمان ناراحتی های کلیوی به خصوص دفع سنگ کلیه و تسکین دردهای گوارش و روماتیسمی به صورت دم شده کاربرد دارد،این گیاه دارویی به صورت آش، همراه با برنج برای درمان سرماخوردگی نیز مصرف می‌شود.
زرشک
زرشک برای درمان کم اشتهایی موثر است و همچنین پماد آن برای جوش خوردن استخوان شکسته مصرف می‌شود، پوست، ریشه و ساقه این گیاه خاصیت درمانی دارد، ریشه و ساقه این گیاه زرد رنگ است و اروپایی‌ها و مردم آمریکای شمالی برای رنگ آمیزی لباس از آن استفاده می‌کردند، اما ترکیبات موجود در پوست زرشک، آن را به یک گیاه درمانی تبدیل کرده است.
زرشک سبب تحریک بخش‌هایی از سیستم ایمنی بدن می‌شود که برای پی بردن به این اثر، قطره‌ای زرشک را روی زبان خود بگذارید، خواهید دید دهان شما آبکی می‌شود که به گفته کارشناسان طب گیاهی، آبکی شدن دهان سبب می‌شود بدن بتواند با عفونت مبارزه کند.
زرشک در درمان عفونت های گلو، مجاری ادراری، مجاری معده ای- روده ای، ریه ها، عفونت‌های مخمری و اسهال نیز موثر است.
قارچ کوهی
قارچ کوهی یکی دیگر از محصولات بهاری لرستان است که سرشار از پروتئین می باشد و در دوره زمانی آخر فروردین تا پایان اردیبهشت در کوه ها می روید.
اهالی لرستان معتقدند در روزهای بارانی هنگامی که رعد و برق رخ می دهد قارچ ها به صورت یکباره از زمین بیرون می‌آیند و آفتاب پس از باران آن ها را رشد می دهد.
قارچ استخوان‌ها را تقویت، خستگی را رفع و کمبود ویتامین D را جبران می‌نماید، معمولا قارچ را بایستی فقط به صورت پخته میل کرد چون‌ قارچ ها آلوده به موادی هستند که تنها در اثر پختن از بین می‌روند ولی قارچ‌هایی را که در واحدهای صنعتی تولید می‌شوند، می‌توان بدون هیچ مشکلی پس از تمیز کردن مصرف کرد.
بازار